Corona-virus IV: Recessie op komst; uitzonderlijke tijden vereisen uitzonderlijk advies!
Op dit moment is het Corona-virus een ontwikkeling die bijzonder veel impact heeft op de samenleving. Het effect op de economie op langere termijn wordt echter nog erg onderschat. Voor ons is dit een reden om de inhoud van onze nieuwsbrieven en ons advies hierop aan te passen. Uitzonderlijke tijden vereisen uitzonderlijk advies! De inhoud van onze nieuwsbrieven wordt aangepast aan de financieel-economische fase waarin we verkeren.
Fases huidige Corona-crisis
Voor de huidige Corona-crisis zijn dat de volgende drie fases:
- De waarschuwingsfase: ruwweg het 1e kwartaal van 2020
- De transitiefase: een soort ‘overgangsperiode’ waarin we zien dat de pandemie haar hoogtepunt heeft bereikt. O.a. door de lock-down komt de economie tot stilstand. Gelukkig heeft de Nederlandse overheid de toezegging gedaan vele tientallen miljarden te investeren in het draaiend houden van de economie. Dat betekent echter niet dat ieder bedrijf of iedere werknemer ongeschonden deze tijd doorkomt. Wij schatten in dat deze fase het gehele 2e kwartaal van 2020 duurt.
- De recessiefase: dan zal Nederland de rekening opmaken en is het de vraag hoe we de economie weer draaiende krijgen. De schade die wij wereldwijd oplopen is onvoorstelbaar groot. Op basis van huidige cijfers en analyses verwacht ik dat we te maken krijgen met een lange periode van recessie die vele jaren gaat duren.
Ook (beperkte) informatie via andere media
Vanaf medio januari 2020 waarschuwen we mensen via twitter en de wekelijkse bijdrage aan de uitzending op Omroep Flevoland voor wat ons maatschappelijk en financieel te wachten staat en op 7 februari 2020 zijn we gestart met het informeren van onze relaties over wat er op ons afkomt. Daarbij hebben we inmiddels vele malen de oproep gedaan om tijdig maatregelen te nemen en je voor te bereiden.
Probleem veel groter dan alleen Corona
Het coronavirus is de trigger, de katalysator voor een veel groter probleem namelijk dat centrale banken en overheden door hun ongebreidelde opkoop-programma’s een schuld hebben opgebouwd van duizenden miljarden en daarmee de economie instabiel hebben gemaakt. Kort samengevat hebben we de schuldencrisis uit 2008 opgelost met nog meer schulden. Toen was er bij de banken een groot liquiditeitstekort, nu is dat bij ZZP-ers, kleine, maar zeker ook grote bedrijven die wereldwijd productieketens vormen waar maar iets hoeft te gebeuren om het bouwwerk te doen instorten. Nu dit aan de hand is, zien we een economisch crisis van ongekende omvang.
Recessie op komst
Ik ben ervan overtuigd dat ons een recessie te wachten staat. Ik licht mijn verwachting hieronder toe. Hiervoor maak ik gebruik van een column van hoogleraar en econoom Jaap van Duijn d.d. 28 maart 2020 en zal hem ook citeren.
‘Sinds de Industriële Revolutie zien we grote bewegingen van groeiversnelling en groeivertraging in de wereldeconomie. De opgaande fasen duren ongeveer een kwart eeuw, of langer als een oorlog de groei heeft onderbroken, en de neergaande fasen een jaar of twintig. Na de 25 jaar van zeer hoge groei tussen 1948 en 1973 volgde een periode van depressie (jaren zeventig) en daarna herstel. Na de omslag van 1990-93 begon, in mijn berekening, een nieuwe lange golf, met als stuwende krachten de digitalisering en het internet’ (einde citaat Jaap van Duijn).
Historie
Jaap van Duijn stelt dat één van de meest beruchte recessies die we hebben meegemaakt die van 1929 was. Die is de geschiedenis ingegaan als De Grote Depressie. Deze duurde tot na de Tweede Wereldoorlog tot 1948. Vanaf dat jaar maakte de wereldeconomie een periode van grote bloei door tot 1973.
De directe aanleiding voor het ineenstorten van de economie was de oliecrisis van 1973. De inflatie werd steeds meer voelbaar, de rente werd hoger, hypotheekrentes kwamen zelfs boven de 10%. Deze nieuwe recessie werd algemeen geweten aan die oliecrisis, maar was feitelijk de bekende druppel. De echte oorzaak van de omslag was vraagverzadiging na een kwart eeuw van exceptionele groei. De grote investeringen waren gedaan, de innovaties van na de oorlog waren uitgewerkt. Er waren nieuwe bronnen van groei nodig en over de rug van de private sector was de overheid te ver uitgedijd.
Pas vanaf de jaren negentig trok de wereldeconomie weer aan. In 2008 schreef Jaap van Duijn in zijn boek Trends en cycli dat deze opgaande fase tot ’omstreeks 2015-2018’ zou kunnen aanhouden. Hoewel we in 2008 een terugval kregen van de kredietcrisis herstelde de economie zich toch weer snel. Van Duijn schrijft ‘Naar de wereldeconomie kijkend, viel het hoogtepunt van de cyclus in 2018. In het begin van dat jaar topte in veel landen de industriële productie. De wereldhandel is sinds januari 2018 niet meer gegroeid. Dat beurzen maar bleven doorstijgen, was vooral het gevolg van het dwaze beleid van centrale banken, die maar honderden miljarden in het financiële stelsel bleven pompen, zonder dat daar economisch gezien enige noodzaak voor was. Centrale banken zijn eigenlijk alleen maar bezig geweest het onvermijdelijke voor zich uit te schuiven. Een recessie moest tegen iedere prijs worden voorkomen, ook al zijn recessies al tweehonderd jaar een vast onderdeel van de conjunctuurdynamiek en zullen ze dat ook blijven’.
De emmer stroomt over
We zien dus iedere keer dat na een lange opgaande fase er een lange neergaande fase volgt. Zo hebben we dat gezien in 1929 (de Grote Depressie) en in 1973 (De Oliecrisis). En nu staan we aan de vooravond van wederom een lange neergaande fase. Ik ben, net als Jaap van Duijn, van mening dat die fase al in 2018 is begonnen. De beursbewegingen zijn te vergelijken met die uit de periode 1929-1932. En ook door de directe aanleiding, het Corona-virus, heeft 2020 veel weg van 1973. In mijn optiek is het virus de druppel die de overvolle emmer doet overstromen, de economie is in 2018 tot stilstand gekomen en stond er zwak voor en onze schulden werden maar hoger en hoger. Feitelijk losten we de kredietcrisis, een schuldencrisis uit 2008, op met nog meer schulden.
Neergang nu definitief in gang gezet
De neergaande fase is definitief in gang gezet, de recessie een feit en de grote klap op de beurs moet nog komen. De beurzen zijn nu wereldwijd met ongeveer 20% gedaald. Maar zo’n percentage hoort bij een milde recessie en niet bij de huidige recessie waar we nog mee te maken gaan krijgen. De Grote Depressie uit de jaren ’30 was een zeer grote depressie en liet vanaf het hoogste punt in het najaar van 1929 tot het laagste punt in het voorjaar van 1932 een koersdaling zien van exact 90%. In mijn meest optimistische scenario verwacht ik de komende maanden een daling van rond de 60% en in mijn meest pessimistische scenario een daling van 90%. We krijgen dus nog wat te verwerken!
De twee vorige crises (1929-1948 en 1973-1990) duurden een kleine twintig jaar. Ik bagatelliseer de kredietcrisis uit 2008 zeker niet, maar wat we nu meemaken is daar niet mee vergelijkbaar. Deze nieuwe crisis vergelijk ik met de Grote Depressie die begon in 1929, die ook nog eens samenviel met de pandemie van 1919, de Spaanse Griep. De impact zal enorm zijn.
Het leven verandert blijvend
Het leven zal voorlopig niet meer worden zoals het is geweest. Of dat altijd slechter is vraag ik mij af. Toch zal er de komende jaren veel van ons worden gevraagd en is het van het grootste belang je eigen financiële zaken zo goed mogelijk te regelen. Denk daarbij aan je hypotheek, sparen, vermogen, inkomen, pensioen etc. Beslissingen die je nu neemt, of juist niet neemt, krijgen veel invloed op het leven van jezelf en je omgeving.
Wij blijven je informeren
We zullen de komende tijd onze relaties nog uitgebreider attenderen op alles wat er op ons afkomt. Over de afgelopen jaren hebben wij steeds tijdig de positieve en negatieve trends gesignaleerd en gecommuniceerd. Dat zullen wij blijven doen via onze nieuwsbrieven, onze kennissessies en in persoonlijke adviesgesprekken.
Blijf op de hoogte van de visie en tips van Ab Flipse en kom indien nodig in actie!
Als relatie met een service-abonnement bij ons kantoor ontvang je onze nieuwsbrieven automatisch. Het is belangrijk deze te lezen en contact op te nemen als je iets wilt bespreken of vragen hebt.
Heb je geen service-abonnement en wil je toch graag onze nieuwsbrieven ontvangen? Neem dan een abonnement op onze nieuwsbrief. Je blijft dan op de hoogte van de ontwikkelingen op financieel-economisch gebied, en van de visie en tips van Ab Flipse. De kosten en verdere informatie hierover vind je binnenkort hier op onze website.